Οἱ κυ­ρί­ως κτί­το­ρες τῆς ἱερᾶς μονῆς ἁγίου Στεφάνου εἶ­ναι οἱ δύ­ο ὅ­σι­οι πα­τέ­ρες Ἀν­τώ­νι­ος καί Φι­λό­θε­ος, οἱ ὁ­ποῖ­οι ἱ­στο­ροῦν­ται στόν δυ­τι­κό τοῖ­χο τοῦ πα­λαι­οῦ κα­θο­λι­κοῦ τοῦ ἁ­γί­ου Στε­φά­νου μέ φω­το­στέ­φα­νο. Τά ὀ­νό­μα­τα τῶν κτι­τό­ρων μνη­μο­νεύ­ον­ται ἐ­πί­σης στά μο­να­στη­ρι­α­κά δί­πτυ­χα (κώ­δ. ὑ­π’ ἀ­ριθ. 71 καί 72) .

Ὁ ὅ­σι­ος Ἀν­τώ­νι­ος Καν­τα­κου­ζη­νός, [κα­τά τόν ἀρ­χιμ. Πορ­φύ­ρι­ο Οὐ­σπέν­σκυ καί D. Nicol,] ἦ­ταν υἱ­ός τοῦ ἡ­γε­μό­να τοῦ Δε­σπο­τά­του τῆς Ἠ­πεί­ρου Νι­κη­φό­ρου Β΄ Ὀρ­σί­νη (†1359), καί τῆς Μα­ρί­ας Καν­τα­κου­ζη­νῆς († με­τά τό 1359), πρε­σβύ­τε­ρης θυ­γα­τέ­ρας τοῦ βυ­ζαν­τι­νοῦ αὐ­το­κρά­το­ρα Ἰ­ω­άν­νου Στ΄ Καν­τα­κου­ζη­νοῦ (1347-54). Ἑ­πο­μέ­νως θε­ω­ρεῖ­ται ἐγ­γο­νός τοῦ αὐ­το­κρά­το­ρα Ἰ­ω­άν­νου Στ΄ Καν­τα­κου­ζη­νοῦ, [τοῦ ὑ­πο­στη­ρι­κτοῦ τοῦ ἁ­γί­ου Γρη­γο­ρί­ου τοῦ Πα­λα­μᾶ καί τῆς νο­ε­ρᾶς προ­σευ­χῆς], καί πρῶ­τος ἐ­ξά­δελ­φος ἐκ μη­τρός μέ τόν δεύ­τε­ρο κτί­το­ρα τοῦ Με­τε­ώ­ρου βα­σι­λέ­α Ἰ­ω­άν­νη Οὔ­ρε­ση Πα­λαι­ο­λό­γο, τόν με­το­νο­μα­σθέν­τα Ἰ­ω­ά­σαφ Μο­να­χό (1387/88-†1422/23).

Στό ἀρ­χεῖ­ο τοῦ μο­να­στη­ρι­οῦ σώ­ζε­ται ὁ ὑ­π’ ἀ­ριθ. 143 κώ­δι­κας μέ τρεῖς ἰ­δι­ό­γρα­φες καί λί­αν καλ­λι­γρα­φη­μέ­νες Θεῖ­ες Λει­τουρ­γί­ες, ἀ­πο­δι­δό­με­νες στόν κτί­το­ρα ὅ­σι­ο Ἀν­τώ­νι­ο. Ἡ γρα­φή τοῦ κώ­δι­κα εἶ­ναι ἰ­δι­αί­τε­ρα κομ­ψή καί καλ­λι­τε­χνι­κή, προ­ϋ­πο­θέ­τει δέ λό­γι­ο κω­δι­κο­γρά­φο.

Ὁ δεύ­τε­ρος κτί­το­ρας τῆς μο­νῆς τοῦ ἁ­γί­ου Στε­φά­νου «ὅ­σι­ος Φι­λό­θε­ος ἐκ χώ­ρας Σι­ά­ται­να»[1], [ἤ Σλά­ται­να, ση­μ. Ρί­ζω­μα Τρι­κά­λων] ἀ­να­φέ­ρε­ται σέ γράμ­μα τοῦ οἰ­κου­με­νι­κοῦ πα­τρι­άρ­χη Ἱ­ε­ρε­μί­α Α΄ (1545), ὡς ἀ­να­και­νι­στής σχε­δόν ἐκ βά­θρων θε­με­λί­ων τοῦ να­οῦ τοῦ πρώ­του κα­θο­λι­κοῦ τοῦ ἁγίου Στεφάνου καί νέ­ος κτί­το­ρας. Ἀ­νή­γει­ρε σύν τοῖς ἄλ­λοις κελ­λι­ά καί ἄλ­λα ἀ­πα­ραί­τη­τα κτί­σμα­τα, ἔ­χον­τας βο­η­θό τόν συμ­πα­τρι­ώ­τη του ἱ­ε­ρο­μό­να­χο Γε­ρά­σι­μο. Ἐ­ξό­πλι­σε ἐ­πί­σης τό ἱ­ε­ρό κοι­νό­βι­ο μέ ἱ­ε­ρά σκεύ­η καί χει­ρό­γρα­φα βι­βλί­α γι­ά τίς λει­τουρ­γι­κές ἀ­νάγ­κες τοῦ μο­να­στη­ρι­οῦ καί δη­μι­ούρ­γη­σε μο­νύ­δρι­ο-με­τό­χι­ο μέ ἀμ­πε­λῶ­νες στά πα­τρι­κά του κτή­μα­τα στήν γε­νέ­τει­ρά του Σλά­ται­να. Στό ἴ­δι­ο γράμ­μα δί­δε­ται ἡ πλη­ρο­φο­ρί­α ὅ­τι «ἐ­κό­σμη­σε» τόν να­ό τοῦ ἁ­γί­ου Στε­φά­νου.

Τό σι­γιλ­λι­ῶ­δες αὐ­τό γράμ­μα τοῦ πα­τρι­άρ­χη Ἱ­ε­ρε­μί­α Α΄, τοῦ ἔ­τους 1545, δέν ­σώ­ζε­ται σή­με­ρα στό μο­να­στή­ρι, ἀλ­λά τμῆ­μα αὐ­τοῦ δι­έ­σω­σε ὁ ἀρ­χιμ. Πορ­φύ­ρι­ος Οὐ­σπέν­σκυ, (Χρι­στι­α­νι­κὴ Ἀ­να­το­λή, σ. 428).

Τό διασωθέν κείμενο καί ἔ­χει ὡς ἑ­ξῆς:

«† Ἐ­πει­δὴ ζή­λῳ θεί­ῳ κι­νη­θεὶς ὁ ὁ­σι­ώ­τα­τος ἐν ἱ­ε­ρο­μο­νά­χοις κύ­ρι­ος Φι­λό­θε­ος ἀ­νε­καί­νι­σε τὸν σε­βά­σμι­ον καὶ θεῖ­ον να­όν, τὸν εἰς ὄ­νο­μα τι­μώ­με­νον τοῦ ἁ­γί­ου ἀρ­χι­δι­α­κό­νου Στε­φά­νου, τὸν κεί­με­νον ἐν τῇ κο­ρυ­φῇ, ἔ­χων συ­νερ­γὸν καὶ βο­η­θὸν εἰς τὴν ἔ­ξο­δον αὐ­τὴν καὶ τὸν ἐν ἱ­ε­ρο­μο­νά­χοις κύ­ρι­ον Γε­ρά­σι­μον ... ἀλ­λὰ δὴ καὶ τοὺς λοι­ποὺς μο­να­χούς, τοὺς ἐ­να­σκου­μέ­νους ἐν τῷ ῥη­θέν­τι να­ῷ, καὶ ὡς εἰ­πεῖν ἐκ βά­θρων θε­με­λί­ων τοῦ­τον ἀ­νή­γει­ρε καὶ ἐ­κό­σμη­σεν ὁ ῥη­θεὶς ὁ­σι­ώ­τα­τος ἱ­ε­ρο­μό­να­χος, καὶ κέλ­λας γύ­ρω­θεν πή­ξας πρὸς ἀ­νά­παυ­σιν τῶν ἐ­να­σκου­μέ­νων ἐ­κεῖ­σε καὶ τῶν ἄλ­λων πως πα­ρα­τυγ­χα­νόν­των, καὶ λοι­παῖς οἰ­κο­δο­μαῖς ἀ­να­κτί­σας καὶ βελ­τι­ώ­σας αὐ­τήν, ἔ­τι δὲ σκεύ­η καὶ βι­βλί­α ἐκ­κλη­σι­α­στι­κὰ συ­νά­ξας καὶ ἱ­ε­ρέ­ων ἀλ­λα­γὰς καὶ τ’ ἄλ­λα πάν­τα τὰ ἁρ­μό­ζον­τα τῇ μο­νῇ, πρὸς τοῖς δε καὶ με­τό­χι­ον ἐν τῇ χώ­ρᾳ τῆς Σθλά­ται­νας ποι­ή­σας, καὶ τοῦ­τον με­τὰ τῶν λοι­πῶν ἀ­δελ­φῶν καλ­λι­ερ­γή­σας, καὶ γῆν ἐν τού­τῳ ποι­ή­σαν­τες δι­ά­φο­ρον πρὸς ἐρ­γα­σί­αν τῶν τρο­φί­μων αὐ­τῶν, καὶ ἀμ­πε­λῶ­νας γύ­ρω­θεν αὐ­τοῦ ἀ­φι­ε­ρώ­σαν­τες, πα­τρι­κὰ ὄν­τας κτή­μα­τα αὐ­τῶν, ἔ­τι δὲ καὶ ἕ­τε­ρον ἀμ­πε­λῶ­να πλη­σί­ον τοῦ μο­νυ­δρί­ου αὐ­τοῦ φυ­τεύ­σαν­τες, καὶ πάν­τα ὅ­σα ἦν ὑ­πὸ τὴν δύ­να­μιν αὐ­τῶν κα­τα­σκευ­ά­σαν­τες, καὶ κοι­νο­βι­α­κῶς ζῆν ἐ­παγ­γει­λά­με­νοι, ἐ­ζή­τη­σαν τῇ ἡ­μῶν με­τρι­ό­τη­τι, ἵ­να δι­ὰ γράμ­μα­τος αὐ­τῆς πα­τρι­αρ­χι­κοῦ βε­βαι­ώ­σω­μεν αὐ­τήν, τοῦ εἶ­ναι ἀ­κα­τα­πά­τη­τον πα­ρὰ τοῦ θε­ο­φι­λε­στά­του ἐ­πι­σκό­που Στα­γῶν καὶ τοῦ ὁ­σι­ω­τά­του κα­θη­γου­μέ­νου τῆς σε­βα­σμί­ας καὶ βα­σι­λι­κῆς τοῦ Με­τε­ώ­ρου μο­νῆς, καὶ τῶν λοι­πῶν τῶν ἐν τῇ σκή­τῃ, ὡς ἔ­ξω­θεν οὖ­σαν τῶν συ­νό­ρων τῆς Σκή­τε­ως αὐ­τῆς».­

Οἱ ἅ­γι­οι κτί­το­ρες τι­μῶν­ται στήν μο­νή τοῦ ἁ­γί­ου Στε­φά­νου τήν 17^η Ἰ­α­νου­α­ρί­ου. Ὁ Ὑ­μνο­γρά­φος τῆς Με­γά­λης τοῦ Χρι­στοῦ Ἐκ­κλη­σί­ας ἱ­ε­ρο­μό­να­χος Ἀ­θα­νά­σι­ος Σι­μω­νο­πε­τρί­της ἐ­ποί­η­σε θαυ­μά­σι­α ἀ­κο­λου­θί­α πρός τι­μήν τῶν κτι­τό­ρων τῆς μο­νῆς τοῦ ἁ­γί­ου Στε­φά­νου Φι­λο­θέ­ου καί Ἀν­τω­νί­ου μέ τίτλο: «Ἀ­κο­λου­θί­α τῶν ὁσί­ων καὶ θεοφόρων πατέρων ἡμῶν Ἀντωνίου καὶ Φιλοθέου, κτιτόρων τῆς ἱερᾶς καὶ σεβασμίας μονῆς Ἁγίου Στεφάνου , Ἅγιον Ὄρος 1986».

Ἐ­πί­σης, Χαι­ρε­τι­στηρίους Οἴκους πρός τι­μήν τῶν ὡς ἄ­νω ἁ­γί­ων Κτι­τό­ρων Φι­λο­θέ­ου καί Ἀν­τω­νί­ου, ἐποίησε ἡ Μοναχή Θε­ο­τέ­κνη μέ τίτλο: Εἰ­κο­σι­τέσ­σα­ρες Χαι­ρε­τι­στή­ρι­οι Οἶ­κοι εἰς τοὺς ὁ­σί­ους καὶ θε­ο­φό­ρους πα­τέ­ρας ἡ­μῶν Ἀντώνιον καὶ Φιλόθεον, δο­μή­το­ρας, κτή­το­ρας καὶ προ­στά­τας τῆς ἐν Με­τε­ώ­ροις ἱ­ε­ρᾶς καὶ σε­βα­σμί­ας μο­νῆς τοῦ ἁ­γί­ου ἐν­δό­ξου πρω­το­μάρ­τυ­ρος καὶ ἀρ­χι­δι­α­κό­νου Στε­φά­νου,  Ἅγια Μετέωρα 2011.

Πηγή: Θε­ο­τε­κνησ Μο­να­χησ, Πέ­τρι­νο Δά­σος, Ἱ­ε­ρά Μοναστήρι­α, τ. Β΄, (Ἁγίου Στεφάνου, Ἁγίας Τριάδος, Ρουσάνου, Ἁγίου Νικολάου), Ἅ­γι­α Με­τέ­ω­ρα 2018, σ. 26-31.

*  *  *

Ἀ­πο­λυ­τί­κι­ον. Ἦ­χος δ΄. Τα­χὺ προ­κα­τά­λα­βε.

[Ἀθανασίου Ἱερομονάχου Σιμωνοπετρίτου]

Εὐφραίνεται χαίρουσα ἡ τοῦ Στεφάνου Μονή, πρὸς Κύριον ἔχουσα πρεσβείαν ἄμαχον, τετράριθμον φάλαγγα· ἅμα τῷ Διακόνῳ, Χαραλάμπη λευΐτην, σὺν δὲ καὶ τῶν κτιτόρων, τὴν σεπτὴν ξυνωρίδα, Ἀντώνιον, τὸν Ἀσκητὴν καὶ θεῖον Φιλόθεον.

[1] Σλά­ται­να ἤ Σι­ά­ται­να εἶ­ναι ἡ γε­νέ­τει­ρα τοῦ ὁ­σί­ου Φι­λο­θέ­ου, στήν ὁ­ποί­α ἔ­χει ἀ­νε­γερ­θεῖ να­ός πρός τι­μήν του, ὁ δέ Σι­μω­νο­πε­τρί­της Ὑ­μνο­γρά­φος ἱ­ε­ρο­μό­να­χος Ἀ­θα­νά­σι­ος ἐ­ποί­η­σε ἀ­κο­λου­θί­α καί πα­ρα­κλη­τι­κό κα­νό­να πρός τι­μήν τοῦ ὁ­σί­ου Φι­λο­θέ­ου.