Οἱ ἐ­πί­ση­μοι κτί­το­ρες τῆς μο­νῆς (τέλ. 15^ου αἰ.-ἀρχ. 16^ου αἰ.) εἶ­ναι ὁ μη­τρο­πο­λί­της Λα­ρί­σης ἅ­γι­ος Δι­ο­νύ­σι­ος († 28 Μαρτ. 1510) ὁ Ἐ­λε­ή­μων καί ὁ ἔ­ξαρ­χος Στα­γῶν ἱ­ε­ρο­μό­να­χος καί πνευ­μα­τι­κός ἅ­γι­ος Νι­κά­νωρ (†1521), οἱ ὁ­ποῖ­οι ἀ­νή­γει­ραν τόν νέ­ο ὁ­μώ­νυ­μο ἱ­ε­ρό να­ό, τό πο­λυ­ό­ρο­φο τμῆ­μα τῶν κελ­λί­ων καί τήν μο­να­στι­κή τρά­πε­ζα.

Τό γε­γο­νός ὅ­τι ὁ κτί­το­ρας ἅ­γι­ος Δι­ο­νύ­σι­ος ὁ Ἐ­λε­ή­μων, μη­τρο­πο­λί­της Λα­ρί­σης, ἱ­στο­ρεῖ­ται στόν να­ό τῶν ἁ­γί­ων Ἀ­ναρ­γύ­ρων Τρι­κά­λων (1627) ἀ­νά­με­σα σέ ἕ­ξι ἄλ­λους ἁ­γί­ους ἱ­ε­ράρ­χες, ἀ­πο­δει­κνύ­ει τήν ἀ­να­γνώ­ρι­σή του ὡς ἁ­γί­ου καί τό ἐ­πί­θε­το «ἐ­λε­ή­μων» δη­λώ­νει τήν φι­λάν­θρω­πη δρά­ση του σέ ὅ­λη τήν πε­ρι­ο­χή.

 Ὁ Δι­ο­νύ­σι­ος δι­ε­τέ­λε­σε μη­τρο­πο­λί­της στήν Λά­ρι­σα με­τά τό ἔ­τος 1489/90, ἄ­με­σος δι­ά­δο­χος τοῦ Βησ­σα­ρί­ω­νος Α΄ καί πρίν ἀ­πό τό 1500. Πε­ρί τό 1499 ὁ Δι­ο­νύ­σι­ος πα­ραι­τή­θη­κε ἀ­πό τόν μη­τρο­πο­λι­τι­κό θρό­νο τῆς Λά­ρι­σας, στόν ὁ­ποῖ­ο ἀ­νῆλ­θε ὁ Μάρ­κος, ἐ­νῶ αὐ­τός ἀ­πο­σύρ­θη­κε καί ἐγ­κα­τα­βί­ω­σε γι­ά μι­ά δε­κα­ε­τί­α στήν μο­νή ἁ­γί­ου Νι­κο­λά­ου Ἀ­να­παυ­σᾶ.

Ὡς μη­τρο­πο­λί­της Λα­ρί­σης ὁ Δι­ο­νύ­σι­ος κα­τήρ­γη­σε τό πρω­τά­το ἀ­πό τήν ἐ­ξα­σθε­νη­μέ­νη σκή­τη τῆς Δού­πι­α­νης καί ἔ­δω­σε τόν τί­τλο τοῦ ἡ­γου­μέ­νου στόν προ­ε­στῶ­τα τοῦ Με­γά­λου Με­τε­ώ­ρου. Ἔ­κτο­τε πρω­τεύ­ον­τα ρό­λο στήν με­τε­ω­ρί­τι­κη πο­λι­τεί­α εἶ­χε ἡ σκή­τη τοῦ Με­τε­ώ­ρου.

Πε­ρί τοῦ μη­τρο­πο­λί­του Δι­ο­νυ­σί­ου γί­νε­ται λό­γος στό Χρο­νι­κό τῶν Με­τε­ώ­ρων, ὅ­που ἀ­να­φέ­ρε­ται ὅ­τι προ­σέ­φε­ρε στούς μο­να­χούς τοῦ Με­τε­ώ­ρου τόν πύρ­γο τῆς Δού­πι­α­νης, ἔ­κτι­σε μι­κρό ἀ­χού­ρι­ο ἔ­ξω­θι τῆς μο­νῆς τοῦ ἁ­γί­ου Νι­κο­λά­ου καί τρά­πε­ζα γι­ά τούς Με­τε­ω­ρί­τες πα­τέ­ρες, οἱ ὁποῖοι ἐρ­γά­ζον­ταν προ­φα­νῶς στά πέ­ριξ κτή­μα­τα, τούς μύ­λους καί τούς ἀμ­πε­λῶ­νες, τούς χο­ρή­γη­σε δέ ἐ­πί πλέ­ον καί μέ­ρος γῆς «δι’ εὐ­ρυ­χω­ρό­τη­τα».

Ὁ ἅ­γι­ος Δι­ο­νύ­σι­ος καί ὁ στε­νός συ­νερ­γά­της του ἅ­γι­ος Νι­κά­νωρ καί ἔ­ξαρ­χος Στα­γῶν συ­νανή­γει­ραν τό κα­θο­λι­κό καί τά λοι­πά πρῶτα κτί­σμα­τα τῆς μο­νῆς τοῦ ἁ­γί­ου Νι­κο­λά­ου. Ἐν συ­νε­χεί­ᾳ ὁ­λο­κλή­ρω­σε τό κα­θο­λι­κό τοῦ ἁ­γί­ου Νι­κο­λά­ου ὁ ἱ­ε­ρο­δι­ά­κο­νος καί τρί­τος κτί­το­ρας Κυ­πρι­α­νός, προ­φα­νῶς εὔ­πο­ρος, ὁ ὁ­ποῖ­ος δι­έ­θε­σε ὅ­λη τήν δα­πά­νη γι­ά τήν πε­ρί­φη­μη ἱ­στό­ρη­ση τοῦ να­οῦ. Ὁ ἐν λό­γῳ ἱ­ε­ρο­δι­ά­κο­νος Κυ­πρι­α­νός θά μπο­ροῦ­σε νά ταυ­τι­στεῖ μέ τόν «τι­μι­ώ­τα­τον γέ­ρον­τα καί ἐν ἱ­ε­ρο­δι­α­κό­νοις κῦρ Κυ­πρι­α­νόν», ὁ ὁ­ποῖ­ος ἀ­να­φέ­ρε­ται στό Χρο­νι­κό τῶν Με­τε­ώ­ρων ὡς ἕ­νας ἐκ τῶν δύ­ο τε­λευ­ταί­ων «τι­μι­ω­τά­των γε­ρόν­των» τῆς σκή­της τῆς Δού­πι­α­νης.

Ὁ ὅ­σι­ος Δι­ο­νύ­σι­ος ἀ­πε­βί­ω­σε τήν Με­γά­λη Πέμ­πτη, στίς 28 Μαρ­τί­ου 1510, σύμ­φω­να μέ ἐν­θύ­μη­ση τοῦ κώδ. ὑ­π’ ἀ­ριθ. 650 ΕΒΕ, φ. 41^v: «Ἐ­κοι­μή­θη ὁ πα­νι­ε­ρώ­τα­τος μη­τρο­πο­λί­της Λα­ρί­σης κῦρ Δι­ο­νύ­σι­ος· ἐν ἔ­τει ͵ζι­η΄ [=1510] μὴν Μάρ­τι­ος κη΄, ἡ­μέ­ρα Ε­^η, ἥ­τις καὶ τυ­χὼν ἡ αὐ­τὴ Ε­^η ἁ­γί­α καὶ με­γά­λη, ἐν ᾗ τὰ σω­τή­ρι­α Πά­θη τοῦ Κυ­ρί­ου ἡ­μῶν Ἰ­η­σοῦ Χρι­στοῦ ἐ­πι­τε­λοῦ­μεν, ὥ­ρα Γ^η τῆς νυ­κτός» (Ἀποκατάσταση Ὀρθογραφίας).

Στόν νό­τι­ο τοῖ­χο τοῦ νάρ­θη­κα τοῦ καθολικοῦ τοῦ ἁγίου Νικολάου εἶναι ἱστορημένες, διά χειρός τοῦ περιφήμου Ἁγιογράφου Θεοφάνη τοῦ Κρητός (1527), οἱ μορ­φές τῶν κτι­τό­ρων, μέ ἁ­πλό μαῦ­ρο ρά­σο, μέ τό κομ­πο­σχοί­νι στά χέ­ρι­α. Ἡ γεμάτη εὐ­λά­βει­α ἱ­κε­τευ­τι­κή στά­ση τους πρός τήν Πα­να­γί­α καί τόν ὅ­σι­ο Ἀ­θα­νά­σι­ο τόν Με­τε­ω­ρί­τη, δει­κνύ­ει τήν φι­λο­μό­να­χη φλό­γα, ἡ ὁποία ἔ­και­γε στίς καρ­δι­ές τῶν προ­κα­θη­μέ­νων αὐ­τῶν τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας. Ὁ ἅ­γι­ος Νι­κό­λα­ος εὐ­γνώ­μο­να δι­ε­τή­ρη­σε τίς μορ­φές τους καί τήν μνή­μη τους στό πέ­ρα­σμα τό­σων αἰ­ώ­νων ἀ­κέ­ραι­ες καί ἐ­πι­βλη­τι­κές.

Ἐ­κτός ἀ­πό τήν ὑπάρχουσα στό κα­θο­λι­κό τοι­χο­γρα­φί­α τοῦ δευ­τέ­ρου κτί­το­ρα ἁ­γί­ου Νι­κά­νο­ρα, σώ­ζε­ται ἐπίσης καί μί­α Χειρόγραφη «Πα­ρα­κλη­τι­κή», τήν ὁ­ποί­α ἀ­φι­ε­ρώ­νει ὁ ὅ­σι­ος στήν μο­νή τῆς με­τα­νοί­ας του, σύμ­φω­να μέ τήν κτητορική ἐν­θύ­μη­ση:  «Τὸ πα­ρὸν βι­βλί­ον, ἀ­φο­σι­ώ­θη πα­ρὰ τοῦ τι­μι­ω­τά­του ἐν ἱ­ε­ρο­μο­νά­χοις καὶ πνευ­μα­τι­κοῖς κῦρ Νι­κά­νο­ρος, καὶ ἐ­ξάρ­χου Στα­γῶν, εἰς τὴν σε­βα­σμί­αν μο­νὴν τοῦ ἐν ἁ­γί­οις πα­τρὸς ἡ­μῶν Νι­κο­λά­ου, ἐν τῷ θέ­μα­τι τοῦ Με­τε­ώ­ρου τοῦ ἐ­πο­νο­μα­ζο­μέ­νου, Ἀ­να­παυ­σᾶ· δι­ὸ μη­δεὶς ὑ­στε­ρή­σει αὐ­τὸ ἐκ τῆς τοι­αύ­της μο­νῆς:~», (κώδ. ὑ­π’ ἀ­ριθ. 61, Καταλόγου μο­νῆς Ἁ­γί­ας Τρι­ά­δος, φ. 302^r).

Οἱ ἅ­γι­οι κτί­το­ρες τι­μῶν­ται στήν μο­νή τοῦ ἁ­γί­ου Νι­κο­λά­ου τήν 19^η Μα­ΐ­ου. Ἀ­κο­λου­θί­α τῶν κτι­τό­ρων τῆς μο­νῆς Ἀ­να­παυ­σᾶ ἐ­ποί­η­σε ὁ δρ. Χα­ρά­λαμ­πος Μπού­σι­ας, μέ­γας ὑ­μνο­γρά­φος τῆς τῶν Ἀ­λε­ξαν­δρέ­ων Ἐκ­κλη­σί­ας, μέ τόν τί­τλο: «Ἀ­κο­λου­θί­α εἰς τοὺς ὁ­σί­ους πα­τέ­ρας ἡ­μῶν Δι­ο­νύ­σι­ον τὸν Ἐ­λε­ή­μο­να καί Νι­κά­νο­ρα τὸν ἔ­ξαρ­χον Στα­γῶν, κτί­το­ρας τῆς ἱ­ε­ρᾶς μο­νῆς ἁ­γί­ου Νι­κο­λά­ου Ἀ­να­παυ­σᾶ Με­τε­ώ­ρων». Ἐ­ποί­η­σε, ὡ­σαύ­τως, καί Πα­ρα­κλη­τι­κό Κα­νό­να. [Οἱ ἀνωτέρω ἀκο­λου­θίες συμ­­περιελήφθησαν στόν προσφάτως ἐκδοθέντα καλλιτεχνικό τόμο μέ τόν τίτλο: Λειμωνάριον ἱ­ε­ρᾶς μο­νῆς ἁ­γί­ου Νι­κο­λά­ου Ἀ­να­παυ­σᾶ Με­τε­ώ­ρων, σ. 239-286].

Χαι­ρε­τι­στη­ρί­ους Οἴ­κους εἰς τούς ὡς ἄ­νω ἁ­γί­ους Κτί­το­ρας Διονύσιο καί Νικάνορα ἐ­ποί­η­σεν ἡ ἁ­γι­ο­στε­φα­νί­τισ­σα Μο­να­χή Θε­ο­τέ­κνη κα­τά τό ἔ­τος 2014.

Πηγή: Θε­ο­τε­κνησ Μο­να­χησ, Πέ­τρι­νο Δά­σος, Ἱ­ε­ρά Μοναστήρι­α, τ. Β΄, (Ἁγίου Στεφάνου, Ἁγίας Τριάδος, Ρουσάνου, Ἁγίου Νικολάου), Ἅ­γι­α Με­τέ­ω­ρα 2018, σ. 568-571.

*  *  *

Ἀ­πο­λυ­τί­κι­ον. Ἦ­χος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον.

[Θεοτέκνης Μοναχῆς Ἁγιοστεφανιτίσσης]

Ἀναπαυσᾶ θείας Μάνδρας σεπτοὺς Δομήτορας, Διονύσιον θεῖον, τὸν τῆς Λαρίσης ταγόν, καὶ Νικάνορα, Σταγῶν τὸν πάλαι ἔξαρχον, ἀνυμνήσωμεν πιστοὶ ὡς στυλίτας εὐκλεεῖς ἀστέρας τε θείου πόθου· πρὸς οὓς βοῶμεν τοὺς προσκυνοῦντας, Ὑμῶν Εἰκόνα ἐπευλογήσατε.