Στήν νοτιοδυτική πλευ­ρά τοῦ βρά­χου Πυ­ξά­ρι τῶν Ἁγίων Μετεώρων ἀ­ρι­στε­ρά καί ἄ­νω τοῦ μο­νυ­δρί­ου τοῦ ἁ­γί­ου Ἀ­ντω­νί­ου, σέ ὕ­ψος σα­ρά­ντα καί πλέ­ον μέ­τρων ὑπάρχει τό τρι­σπή­λαι­ο ἀ­σκη­τή­ρι­ο τοῦ ὁ­σί­ου Γρη­γο­ρί­ου. Κτί­το­ρες οἱ ὅ­σι­οι αὐ­τά­δελ­φοι πα­τέ­ρες Γρη­γό­ρι­ος καί Θε­ο­δό­σι­ος.

Τό μο­νύ­δρι­ο ἀ­παρ­τί­ζε­ται ἀ­πό τρί­α ἐ­πάλ­λη­λα, ἴ­σως καί πε­ρισ­σό­τε­ρα, σπη­λαι­ώ­δη ἐν­δι­αι­τή­μα­τα, πα­λαι­ῶν ἀ­σκη­τῶν μέ τούς χα­ρα­κτη­ρι­στι­κούς ξυ­λό­φρα­κτους ἐ­ξῶ­στες (ἡ πρώ­τη εὑ­ρί­σκε­ται σέ ὕ­ψος 25 μέ­τρων, ἡ δεύ­τε­ρη σέ 35, καί ἡ τρί­τη σέ ὕ­ψος 40 μέ­τρων ἀ­πό τούς πρό­πο­δες). Ὁ χῶ­ρος αὐ­τός δέν βρέ­χε­ται, δι­ό­τι βρί­σκε­ται κά­τω ἀ­πό μί­α ὀ­ξεί­α γω­νί­α πού σχη­μα­τί­ζει ὁ βρά­χος μέ τό ἔ­δα­φος. Ἔ­τσι δι­α­σώ­θη­καν τά ξύ­λα στούς ἐ­ξῶ­στες καί ἐν μέ­ρει ἡ ἀ­νε­μό­σκα­λα. Στό δεύ­τε­ρο καί τρί­το σπή­λαι­ο ὑπάρχει ἕ­να με­γά­λο κο­φί­νι, γι­ά τήν με­τα­φο­ρά τῶν ὑ­λι­κῶν πρα­γμά­των, ἐ­φ’ ὅ­σον ἀ­νῆ­κε ἄλ­λω­στε στήν πε­ρι­ο­χή τῶν Κο­φι­νί­ων. Στίς κοι­λό­τη­τες τοῦ βρά­χου ὑπάρχουν τά λα­ξευ­μέ­να κελ­λι­ά τῶν ἀ­σκη­τῶν, πού ἔ­χουν χω­ρη­τι­κό­τη­τα ἑ­νός θο­λω­τοῦ τά­φου.

Στό τρί­το ἀ­νώ­τε­ρο σπή­λαι­ο ὑπάρχει να­ΐ­σκος ἀ­φι­ε­ρω­μέ­νος στήν Κοί­μη­ση τῆς Θε­ο­τό­κου, δι­α­κο­σμη­μέ­νος μέ πα­λαι­ές ἀλ­λά θαυ­μά­σι­ες τοι­χο­γρα­φί­ες μα­κε­δο­νι­κῆς τε­χνο­τρο­πί­ας καί σχε­τι­κά κα­λά δι­α­τη­ρημένες. Ἡ κτη­το­ρι­κή ἐ­πι­γρα­φή, ἡ ὁ­ποί­α εὑ­ρί­σκε­ται ἐ­ξω­τε­ρι­κά, στό ὑ­πέρ­θυ­ρο τῆς εἰ­σό­δου ἔχει ὡς ἑξῆς:  «† Ἀ­νη­γερ­θην ὀ θή­ος κ(αὶ) πάν­σε­πτος να­ος ου­τος της ἡ­πε­ρε­βλο­γη­μέν[ης] δε­σπη­νῆς ἠ­μόν Θε­ο­τό­κου· δι­ά κ(αὶ) (ε)ξό­δου Γρη­γο­ρη­ου ἀ­μαρ­το­λο[υ] [κ]τή­το­ρος· με­τα τοῦ αὐ­τα­δέλ­φου Θε­ο­δο­σή­ου· ϊ­ε­ρο­μο­να­χου ἀρ­χϊ­ε­ρα­τέ­βο­ντος Ματ[θέ­ου] τῆς ἀ­γη­ο­τά­της ἐ­πη­σκο­πης Στα­γΐ­ων [͵ϛωπ]γ΄ ἰν(δι­κτι­ῶ­νος) ιγ΄».

Οἱ Μοναχοί τοῦ Μετεώρου κατά τό ἔτος 1972 ἀ­νε­κά­λυ­ψαν πρῶ­τοι τίς τοι­χο­γρα­φί­ες τῶν ὁ­σί­ων κτι­τό­ρων τοῦ ἀ­σκη­τη­ρί­ου μέ τά ὀ­νό­μα­τά τους καί ἐ­ντός τοῦ να­ΐ­σκου βρέ­θη­καν λα­ξευ­μέ­νοι οἱ τά­φοι τῶν ἱ­δρυ­τῶν αὐ­τα­δέλ­φων ὁ­σί­ων ἱ­ε­ρο­μο­νά­χων Γρη­γο­ρί­ου καί Θε­ο­δο­σί­ου.

Ἐ­πί τοῦ ἐ­ξω­τε­ρι­κοῦ τοί­χου τοῦ να­ΐ­σκου εἶ­ναι ἱ­στο­ρη­μέ­νοι μέ φωτοστέφανο οἱ ὅ­σι­οι αὐ­τά­δελ­φοι κτί­το­ρες Γρη­γό­ρι­ος καί Θε­ο­δό­σι­ος. Οἱ ἐ­πι­γρα­φές ἔχουν ὡς ἑξῆς:  «Δέ­η­σις του δου­λου του Θ(ε­ο)ῦ Γρη­γο­ρη­ου α­μαρ­το­λοῦ κε κτή­το­ρος. Μνή­στη­τι Κ(ύ)ρι­ε τὸν γο­νέ­ον μου Μα­νου­ήλ· ϊ­ε­ρέ­ος· κα(ὶ) της σ(υμ)βή­ου αὐ­τοῦ Ἄ­νης κα(ὶ) τὸν ταί (=τέ­κνων;) αὐ­τῶ[ν]».

Καί «Δέ­η­σις τοῦ δού­λου του Θ(ε­ο)ῦ / Θε­ο­δο­σή­ου η­ε­ρο­μο­νά­χου».

Με­τά τό γε­γο­νός τῆς ἀ­να­κα­λύ­ψε­ως αὐ­τῆς καί τῆς προ­σθή­κης τῶν ὀ­νο­μά­των δύ­ο ἀ­κό­μη ὁ­σί­ων Κτι­τό­ρων, ὁ γνω­στός τέ­ως Με­τε­ω­ρί­της καί νῦν Σι­μω­νο­πε­τρί­της ἱ­ε­ρο­μό­να­χος Ἀ­θα­νά­σι­ος, ὑ­μνο­γρά­φος τῆς Με­γά­λης τοῦ Χρι­στοῦ Ἐκ­κλη­σί­ας, ἐ­ποί­η­σε τό ἀ­κό­λου­θο Ἀ­πο­λυ­τί­κι­ο πρός τι­μήν τῶν Με­τε­ω­ρι­τῶν Ἁ­γί­ων, τό ὁ­ποῖ­ο ψάλ­λε­ται πλέ­ον σέ ὅ­λες τίς μο­νές τῶν Ἁ­γί­ων Με­τε­ώ­ρων καί συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νει καί τούς δύ­ο ἀ­νω­τέ­ρω ὁ­σί­ους.

Ἀ­πο­λυ­τί­κι­ον Με­τε­ω­ρι­τῶν ἁ­γί­ων.

Ἦ­χος α. Τοὺς τρεῖς με­γί­στους.

Με­τε­ώ­ρων οἱ γό­νοι τοὺς πα­τέ­ρας τι­μή­σω­μεν, τοὺς ἐν κο­ρυ­φαῖς καὶ σπη­λα­ί­οις, ἰ­σαγ­γέ­λως βι­ώ­σα­ντας. Τὸν Ἀ­θα­νά­σι­ον τὸν μέ­γαν καὶ Ἰ­ω­ά­σαφ τὸν πα­νά­ρε­τον, σὺν τῷ Νε­κτα­ρί­ῳ τῷ θε­ί­ῳ, Θε­ο­φά­νην τὸν φρό­νι­μον. Τοῦ Ῥουσ­σά­νου τοὺς πο­λί­τας, Ἰ­ω­ά­σαφ καὶ Μάξιμον, καὶ τοὺς καρ­τε­ροὺς ἐν ἀ­σκή­σει, σὺν Φι­λο­θέ­ῳ τὸν Ἀ­ντώ­νι­ον. Ἔ­τι καὶ τὸν Γρη­γό­ρι­ον ὁ­μοῦ, σὺν Θε­ο­δο­σί­ῳ τῷ ὁ­μα­ί­μο­νι. Πάντας δεῦ­τε ὑ­πο­πτέ­ρους, ἀ­ε­τοὺς Θε­οῦ δο­ξά­σω­μεν.

*  *  *

Πε­ρί τῶν αὐ­τα­δέλ­φων κτι­τό­ρων ἁ­γί­ων Γρη­γο­ρί­ου καί Θε­ο­δο­σί­ου, οἱ ὁ­ποῖ­οι δι­ε­μόρ­φω­σαν τό ἀ­σκη­τή­ρι­ο καί ἱ­στό­ρη­σαν τόν να­ό κατά τό ἔ­τος 1374/75 δέν ἦ­ταν γνω­στό οὐ­δέν. Ὡ­στό­σο με­λε­τώ­ντας τόν βί­ο τοῦ ὁ­σί­ου Ἀ­θα­να­σί­ου τοῦ Με­τε­ω­ρί­τη θά μπο­ρού­σα­με νά ἐ­πι­ση­μά­νου­με ὅ­τι γί­νε­ται ἀ­να­φο­ρά γι­ά δύ­ο «νε­ω­στί εἰσ­δε­χθέ­ντες» ὑ­πό τοῦ Γρη­γο­ρί­ου τοῦ Στυ­λί­τη αὐ­τα­δέλ­φους ἱ­ε­ρο­μο­νά­χους ὀ­νό­μα­τι Γρη­γό­ρι­ο καί Πα­χώ­μι­ο, τούς ὁ­ποί­ους ὁ γέ­ρων Γρη­γό­ρι­ος ὁ Στυ­λί­της ἐ­νε­χεί­ρη­σε στόν ὅ­σι­ο Ἀ­θα­νά­σι­ο τόν Με­τε­ω­ρί­τη καί ἐ­κεῖ­νος τούς ἄ­φη­σε πά­λι στήν συ­νο­δί­α τοῦ Στύ­λου, κα­τά τό ἔ­τος 1343/44.

Πι­θα­νό­τα­τα, λοι­πόν, οἱ δύ­ο αὐ­τά­δελ­φοι, ἀρ­γό­τε­ρα, ἀ­νῆλ­θαν στόν δυ­σπρό­σι­το σπή­λαι­ο τοῦ ἁ­γί­ου Γρη­γο­ρί­ου. Καί ὁ μέν Γρη­γό­ρι­ος ἔ­γι­νε προ­ε­στώς, ὁ δέ Πα­χώ­μι­ος μέ τήν με­γα­λο­σχη­μί­α του ἔ­λα­βε τό ὄ­νο­μα Θε­ο­δό­σι­ος. Ἀ­ξι­ο­ση­μεί­ω­το εἶ­ναι, ἐ­πί­σης, ὅ­τι στήν σει­ρά τῶν με­γά­λων ὁ­σί­ων πού ἱ­στο­ροῦ­νται ἐ­ξω­τε­ρι­κά, στόν νό­τι­ο τοῖ­χο τοῦ λα­ξευ­τοῦ να­ϋ­δρί­ου εἶ­ναι εἰ­κο­νο­γρα­φη­μέ­νος ὁ­λό­σω­μος καί ὁ ἅ­γι­ος Πα­χώ­μι­ος, ἐ­νῶ συ­νή­θως στίς ἱ­ε­ρές μο­νές πα­ρί­στα­ται λαμ­βά­νων τό Ἀγ­γε­λι­κό σχῆ­μα πα­ρά Ἀγ­γέ­λου.

Χαι­ρε­τι­στη­ρί­ους Οἴ­κους εἰς τούς ὡς ἄ­νω ἁ­γί­ους Κτί­το­ρας Γρηγόριο καί Θεοδόσιο  ἐ­ποί­η­σεν ἡ ἁ­γι­ο­στε­φα­νί­τισ­σα Μο­να­χή Θε­ο­τέ­κνη κα­τά τό ἔ­τος 2017.

Πηγή: Θε­ο­τε­κνησ Μο­να­χησ, Πέ­τρι­νο Δά­σος, Ἱ­ε­ρά Ἀ­σκη­τή­ρι­α, τ. Α΄, Ἅ­γι­α Με­τέ­ω­ρα 2010, σ. 178-188.