Βορειοδυτικά του Αγίου Στεφάνου, στην πρώτη στροφή του δρόμου στο βάθος, επάνω σε έναν γιγαντόσωμο βράχο προβάλλει σε υψόμετρο 535 μέτρων η Ιερά Μονή της Αγίας Τριάδος. Μια πλακόστρωτη νεότευκτη κατηφορική οδός που διαμορφώθηκε πρόσφατα (2005) μας οδηγεί στη βάση του βράχου. Από εκεί αρχίζουμε να ανεβαίνουμε τους 149 λαξευτούς αναβαθμούς ώσπου να οδηγηθούμε στο πλάτωμα του βράχου και την είσοδο του κτηριακού συγκροτήματος της Μονής.

Η δε ίδρυσή της ανάγεται στα μέσα του 14ου αιώνα. Η Μονή αναφέρεται ως οργανωμένη και συγκροτημένη σε πρόσταγμα του ελληνοσέρβου βασιλιά Συμεών Ούρεση Παλαιολόγου, του έτους 1362, καθώς παράλληλα προς το “Μετέωρο” μνημονεύεται και η “Αγία Τριάς”. Ο ηγούμενος του Μεγάλου Μετεώρου Πολύκαρπος (Ραμμίδης), αμάρτυρα σχεδόν πάντοτε γράφοντας, αναφέρει πως ο βράχος αυτός κατοικήθηκε αρχικά από τον μοναχό Δομέτιο το 1438. Για τον μοναχό Δομέτιο δεν υπάρχει άλλη πληροφορία.

Καθολικό της Μονής είναι ο Ναός της Αγίας Τριάδος. Πρόκειται για ναό σταυροειδή δικιόνιο με τρούλο, ο οποίος χτίστηκε προσθετικά σε πολλές φάσεις. Το Ιερό Βήμα και ο κυρίως Ναός φαίνεται να αποτελούν το παλαιότερο τμήμα, πιθανόν του 14ου αιώνα. Στην τοιχοδομία του Ναού, εσωτερικά και εξωτερικά, διακρίνεται πως οι θόλοι και ο τρούλος του κυρίως Ναού κτίστηκαν αργότερα. Σε αυτήν τη φάση ίσως να αναφέρεται η χρονολογία ςλπδ της εξωτερικής επιγραφής (6984 από κτίσεως κόσμου=1475/76). Στη συνέχεια προστέθηκε, άγνωστο πότε, ο ευρύχωρος Νάρθηκας χωρίς τον θόλο και αργότερα, το 1689, ο θόλος του.

Η τοιχογράφηση του Νάρθηκα έγινε το 1692, ενώ του κυρίως Ναού το 1741, όπως μαρτυρούν οι αντίστοιχες επιγραφές. Όσον αφορά τον κυρίως Ναό, υπάρχει από κάτω δεύτερο στρώμα τοιχογραφίας –δείγμα εξαίρετης βυζαντινής τέχνης–   του 15ου αιώνα.

Το 1684 ανεγέρθη το σκευοφυλάκιο, ενωμένο με τον νότιο τοίχο του Καθολικού και συγκεκριμένα του Ιερού Βήματος, απ’ όπου και η μοναδική είσοδός του.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου, το οποίο συναντάει κανείς στ’ αριστερά του αμέσως μετά την είσοδο της Μονής. Ο ναΐσκος είναι λαξευμένος στον βράχο και είναι κατάγραφος με καλής τέχνης τοιχογραφίες του έτους 1682. Το κοίλωμα του βράχου αυτού, πριν διαμορφωθεί σε ναό, πιθανόν να χρησιμοποιήθηκε ως ασκητήριο κάποιου μετεωρίτη ασκητή.

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τους πρώτους αιώνες βρίσκουμε σε διάφορα έγγραφα. Εκεί φαίνονται οι αγώνες των μοναχών για την εδραίωση και ανάπτυξη της Μονής εν μέσω δυσχερών συνθηκών. Στο χρονικό των Μετεώρων λοιπόν (1527-29) αναφέρεται ότι το μοναστήρι της Αγίας Τριάδος την εποχή εκείνη ήταν εστερημένο μοναχών. Σε κατάστιχο (περί το 1614) το μοναστήρι της Αγίας Τριάδος αναφέρεται δέκατο τέταρτο στη σειρά, ενώ κατά τον 17ο αιώνα οι μοναχοί της Μονής δραστηριοποιούνται στον τομέα της ανεύρεσης οικονομικής βοήθειας από ομόδοξους ηγεμόνες του εξωτερικού.

Οι οικονομικές δυσχέρειες συνεχίζονται και τους επόμενους αιώνες εξ αιτίας της βαρειάς φορολογίας των Τούρκων, όπως μαρτυρούν άλλωστε και οι κατά καιρούς περιηγητές. Η μεγάλη πενία οφείλεται πέραν των δεινών της οθωμανικής κυριαρχίας και σε θεομηνίες, λοιμούς, πλημμύρες και φυσικές καταστροφές στην ευρύτερη περιοχή των Τρικάλων.

 Συμβολή στην Παιδεία και στην Εθνική Παλιγγενεσία

Άξια αναφοράς είναι η συμβολή της Μονής στη μόρφωση των μοναχών και δοκίμων, κατά βάση στην ελληνική γλώσσα και ψαλτική. Επιπλέον, ως αναφέρεται σε κώδικα της Μητροπόλεως Τρίκκης (περίοδος 1828-1865), η Μονή της Αγίας Τριάδος συνδράμει ετησίως υπέρ της εκπαιδεύσεως στην περιοχή της Δυτικής Θεσσαλίας, ανάμεσα στις άλλες μονές και εκκλησίες της επαρχίας Τρίκκης και Σταγών. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η προσωπική βιβλιοθήκη του Σταγών Παϊσίου Β´, η οποία εδωρίσθη στη Μονή (δυστυχώς δεν διασώζεται σήμερα· θύμα της ιταλογερμανικής κατοχής).

Ευεργετική για τον ελληνισμό υπήρξε εν γένει η εθνική προσφορά της Μονής. Χάριν του αισθήματος φιλανθρωπίας και αλληλεγγύης καταλύθηκε ακόμη και το άβατο στις γυναίκες, ούτως ώστε να φιλοξενηθούν προσφυγικές και κατατρεγμένες οικογένειες. Το μοναστήρι, δίχως άλλο, στάθηκε αρωγός του αγώνα στα ζοφερά χρόνια του οθωμανικού ζυγού. Ιδιαίτερα ενίσχυσε το κίνημα του ήρωα παπα-Θύμιου Βλαχάβα κατά το έτος 1808, δεδομένου ότι στα κτήματα της Μονής είχαν την έδρα τους οι αρματολοί.

Η Μονή ενδιαφερόταν πάντοτε για τα επαναστατικά κινήματα προσφέροντας καταφύγιο από την περίοδο των ορλοφικών (1770) έως το 1821.

Νεώτερος ιστορικός βίος

Ξεχωρίζουν για την πνευματική προσφορά και την βελτίωση των υποδομών και εγκαταστάσεων της Μονής, κατά χρονολογική σειρά, οι ιερομόναχοι Άνθιμος Πελώριος, Δαμιανός Βουλγαρόπουλος και Ιάκωβος Σταμάτης. Ο Άνθιμος Πελώριος επιμελήθηκε το 1866 την κατασκευή αρχονταρικίου με τρεις καμάρες και το 1868 την λάξευση ανοδικής διόδου στο μέσο του βράχου, για την ευκολότερη πρόσβαση στη Μονή.

Ο φιλόπατρις ιερομόναχος Δαμιανός Βουλγαρόπουλος χρημάτισε ηγούμενος επί τρεις δεκαετίες ως το 1911. Συμμετείχε ως αρχηγός στον πόλεμο του 1897, ενώ συνέβαλε αποφασιστικά στην άνθιση της μοναστικής κοινότητας. Κάτι απόλυτα φυσιολογικό για μια μορφή που αποπνέει αγιότητα και επιβάλλεται απλά με το κύρος της.

Ο χαρισματικός Ιάκωβος Σταμάτης είχε συγκινητική αγάπη για όλον τον μετεωρίτικο χώρο. Διετέλεσε ηγούμενος της Μονής Βαρλαάμ, η μονή της μετανοίας του όμως ήταν η Αγία Τριάδα. Και εκεί επέστρεψε όταν λόγοι υγείας δεν του επέτρεπαν να ασκεί καθήκοντα ηγουμένου.

Το όραμα του ήταν να καταστήσει περισσότερο προσβάσιμες τις μονές και το κατάφερε αρχής γενομένης από τη λαξευτή κλίμακα της Μονής Βαρλαάμ το 1921, εν συνεχεία στην Αγία Τριάδα το 1925 –μέχρι τότε η ανάβαση στην Αγία Τριάδα γινόταν με εναλλασσόμενες ανεμόσκαλες ή με το δίκτυ του βριζονίου, του ευρισκόμενου επί του εξώστη– και τέλος στη Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά το 1934. Η παρουσία του πατρός Ιακώβου, κατ’ εξοχήν την ώρα της Θείας Λειτουργίας, είλκυε τη χάρη, όπως αναφέρουν πολλοί και έγκυροι μάρτυρες.

Με την ιταλογερμανική κατοχή ξεκίνησε μια νέα περίοδο παρακμής, ένεκεν των λεηλασιών και των βεβηλώσεων που υπέστη η Μονή. Ο διωγμός των μοναχών από τους κατακτητές ερήμωσε τη Μονή μέχρι το 1964, οπότε ξεκίνησαν φιλότιμες προσπάθειες αναστηλώσεως. Το 1979 εκλάπη το παλαιό ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο μαζί με τις δεσποτικές εικόνες και τη δέηση. Τελικά, από το 1980 η Μονή βρίσκεται σε καθεστώς ανελλιπούς εγκαταβίωσης και ταυτόχρονα με το αναστηλωτικό έργο συνεχίζει ακάθεκτη την πνευματική της παρουσία.